Chánh niệm và ích kỷ? 5 dấu hiệu cho thấy bạn đang lạm dụng thực hành chánh niệm

Khi chỉ tập trung vào việc chữa lành bản thân và tìm lại bình an cho tâm hồn, chúng ta có thể quên mất rằng mình sẽ còn phải ở đây để giúp đỡ người khác.

Illustration: Kim Salt

Chánh niệm bao nhiêu là đủ?

Lạm dụng một điều gì đó tốt có phải là xấu? Nghiên cứu gần đây của các nhà tâm lý học và trường đại học đang cho thấy sự gia tăng tính ích kỷ, tác dụng phụ tiêu cực của việc thực hành chánh niệm. Nhưng khi cả thế giới hiện nay đều đang khuyến khích việc chăm sóc sức khỏe, tìm đến hạnh phúc, thực hành chánh niệm, bạn sẽ tự hỏi làm thế nào và tại sao chúng ta có thể mắc sai lầm. Đó là vì khi chỉ tập trung vào việc chữa lành bản thân và tìm lại bình an cho tâm hồn, chúng ta có thể quên mất rằng mình sẽ còn phải ở đây để giúp đỡ những người khác.

Trước khi khám phá nghiên cứu về cách thức mà chánh niệm có thể tạo ra một chút ích kỷ trong chúng ta, điều quan trọng là phải hiểu chánh niệm là gì, cách thực hiện nó và những lợi ích tích cực mà việc thực hành có thể mang lại.

Nói một cách ngắn gọn, chánh niệm là một phương pháp thực hành cổ xưa từ hàng nghìn năm trước có mối liên hệ với Phật giáo, và ngày nay bạn sẽ được nghe ít nhiều từ yoga, thiền định, với mục tiêu là một cuộc sống giống như thiền. Theo nhà sáng lập của trường phái chánh niệm phương Tây hiện đại, Jon Kabat-Zinn, chánh niệm là một trạng thái nhận thức, phát sinh từ sự chú ý có chủ đích tập trung vào hiện tại và không phán xét.

Illustration: Kim Salt

Chữa lành nhờ chánh niệm

Khi chúng ta thực hành chánh niệm, có thể là bằng hình thức thiền định, hoặc sống chậm lại để thưởng thức những gì bạn đang ăn, hiện diện đầy đủ trong thời điểm này, chúng sẽ mang lại rất nhiều những lợi ích về tâm lý và thể chất. Có thể kể đến bao gồm:

1. Giảm mức độ căng thẳng và lo lắng, tăng cường nhận thức, khả năng chú ý và tập trung. Giảm huyết áp, nhịp tim, tăng chức năng miễn dịch và hoạt động của não. Nó giúp chúng ta sáng suốt hơn khi suy nghĩ và đưa ra quyết định, đồng thời khiến chúng ta cảm thấy nội tâm tĩnh lặng và bình tĩnh.

2. Nâng cao khả năng miễn dịch với bệnh tật và tự phục hồi — các nghiên cứu cho thấy những người thực hành chánh niệm có thể hồi phục sau các thủ thuật y tế nhanh hơn những người không thực hành.

3. Giảm các triệu chứng trầm cảm xuất hiện khi thực hành chánh niệm, và bạn nhận thức cao hơn về giá trị bản thân, đồng thời yêu thương và quan tâm đến bản thân. Với trẻ em, tăng cường chánh niệm có thể hỗ trợ tăng khả năng phục hồi tinh thần, giúp điều chỉnh cảm xúc, tâm trạng, sự đồng cảm, sự tự tin và lòng tự trọng.

Các nghiên cứu cho thấy rằng trẻ em thực hành chánh niệm có mối tương quan trực tiếp với kết quả học tập được cải thiện và khả năng xử lý căng thẳng, và tương tự ở nơi làm việc đối với người lớn, nó giúp tăng năng suất và thúc đẩy các hành vi tương hỗ.

Illustration: Kim Salt

Sai lầm sẽ nằm ở đâu?

Trong thập kỷ qua, ngành công nghiệp chăm sóc sức khỏe trị giá hàng tỷ đô la đã áp dụng các truyền thống lâu đời như thiền định và chánh niệm và đưa chúng vào ngữ cảnh hiện đại bằng cách làm cho chúng trở nên liên quan hơn. Tuy nhiên việc sống chậm lại và nhận thức sâu sắc về bản thân đã dẫn đến một thế hệ người chỉ tập trung vào bản thân và ít tương tác, giúp đỡ người khác hay muốn trở thành một phần của tập thể.

Đối với những người thích tương tác, chánh niệm có thể khiến bạn nhận thức được rõ người khác, cảm xúc của họ và cả cách bạn phản ứng và hành xử. Tuy nhiên, đối với những cá nhân độc lập hơn, việc tăng cường thực hành chánh niệm sẽ làm giảm khả năng kết nối xã hội và khả năng tiếp cận, giúp đỡ và hỗ trợ người khác.

Theo một bài báo nghiên cứu do Đại học Buffalo thực hiện, bối cảnh văn hóa cũng đóng một phần trong việc xác định bạn vốn dĩ là người theo chủ nghĩa nào. Ở phương Đông, cộng đồng và xã hội và tầm quan trọng của “chúng ta” lớn hơn nhiều so với phương Tây, nơi “cá nhân” đóng vai trò quan trọng hơn toàn bộ cộng đồng.

Làm thế nào để chánh niệm mà không ích kỷ?

Để rút ra những lợi ích của chánh niệm, bạn cần tự hỏi bản thân xem bạn là người thích tương tác hay độc lập. Theo các nghiên cứu, nếu tính cách của bạn đã nghiêng về hướng coi mình là trung tâm thì việc thực hành chánh niệm sẽ khiến bạn trở nên ích kỷ hơn. Nếu bạn là một người thân thiện và hòa nhập với mọi người, sẽ có ít khả năng bạn tự nhiên trở nên ích kỷ.

Chúng ta cần biết rõ những lợi ích tích cực để thực hành các truyền thống như thiền và chánh niệm để tìm thấy sự tích cực, khả năng phục hồi và kiểm soát tinh thần. Theo một cách nào đó, đó là liều thuốc đơn giản giúp tăng cường sức khỏe.

Các nghiên cứu hiện nay đã trình bày các kết quả mang tính khoa học và chúng ta may mắn có thể tiếp cận và hưởng lợi từ chúng. Chỉ cần cẩn thận để không lạm dụng nó và đánh mất những hành động tử tế đơn giản của con người đối với người khác, và không chỉ nghĩ cho bản thân mình.

Illustration: Kim Salt

Các lời khuyên khi thực hành chánh niệm

1. Cam kết thực hành thiền định trong vài phút mỗi ngày. Bắt đầu với một phút và tiếp tục tăng dần. Tìm một vị trí mà bạn có thể ngồi thoải mái mà không bị phân tâm và nghe theo một bài hướng dẫn thiền hoặc nhạc thiền để tâm trí của bạn thư giãn và nạp lại năng lượng.

2. Cảm nhận trọn vẹn từng khoảnh khắc là một cách tuyệt vời để mang lại sự lưu tâm vào việc bạn đang làm. Bạn nên uống ly nước đầu tiên trong ngày với sự tập trung, dành cho bản thân một chút thời gian để tận hưởng hương vị và cảm giác của bạn.

3. Kết thúc một ngày bằng cách thư giãn dưới vòi hoa sen hoặc ngâm mình trong bồn tắm, tận hưởng làn nước ấm áp và hương thơm tuyệt vời của xà phòng, hoặc đơn giản chỉ là làn da sạch sẽ và tươi mát. Và thực tế là nhiều người vẫn chưa có nước sạch sinh hoạt nên hoạt động này cũng cho thấy bạn thực sự may mắn như thế nào.