Viễn cảnh việc làm cho Gen Z trong kỷ nguyên số

Sự bùng nổ của công nghệ và sáng tạo hiện nay cho thấy tương lai được định hình bởi công nghệ và đổi mới. Cùng với đó, vào năm 2025, thế hệ Z dự kiến sẽ đóng góp vào một phần ba lực lượng trong độ tuổi lao động tại Việt Nam, khi chưa tính đến sự cạnh tranh toàn cầu. Vậy thì, đâu là chất liệu cần có để một thế hệ Z Việt Nam sẵn sàng thích ứng với môi trường đổi mới đầy cạnh tranh trong tương lai?

Minh họa – Kati Szilagyi

Giải thích về thế hệ Z chắc độc giả đã đọc khá nhiều rồi, nhưng một điều cần phải nhớ: thế hệ Z là thế hệ đầu tiên được tiếp xúc với Internet và các thiết bị kỹ thuật số từ nhỏ. Trong khoảng thời gian đó, thế hệ Z được xác định sinh năm 1996 tới 2012, đồng nghĩa rằng, họ là lực lượng lao động trẻ chính hiện nay và trong tương lai gần. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam, số lượng Thế hệ Z trong độ tuổi lao động (từ 15 tới 24 tuổi) vào năm 2019 là khoảng 13 triệu người. Tới năm 2025, Gen Z dự kiến sẽ đóng góp vào một phần ba lực lượng trong độ tuổi lao động tại Việt Nam.

Đồng thời, chúng ta đang sống trong một thời kỳ chuyển đổi mạnh mẽ về cách thức chúng ta làm việc. Lấy ví dụ rằng, tự động hoá đang thay thế nhiều công việc có tác vụ đơn giản của con người. Theo một khảo sát từ PwC, có 60% người lao động cho rằng tự động hóa sẽ khiến công việc của họ bị đe dọa trong tương lai. 40% còn lại cho rằng họ đã đang cải thiện các kỹ năng số và sẽ tiếp tục phát triển trong tương lai. Đồng thời, tác động từ dịch Covid đẩy nhanh một số xu hướng lao động như các kỹ năng số, quen với việc work from home,… Vậy, thế hệ Z – những người lao động sẽ “nắm cương” cho tương lai cần sẵn sàng cho điều gì? Trong môi trường cạnh tranh và đầy hứa hẹn, để chuẩn bị cho tương lai, các bạn cần nhìn ra những “dấu hiệu” về viễn cảnh đó.

Đa kỹ năng, thay vì một vai trò nghề nghiệp nhất định

Trong thế giới đầy biến động như hiện nay, sẽ không có vị trí công việc nào là hoàn toàn không thể bị thay thế trong tương lai. Môi trường làm việc tương lai năng động, cần sự linh hoạt, đòi hỏi thế hệ Z sẵn sàng học hỏi các kỹ năng mới, thay vì chỉ gắn mình với một vai trò hay nghề nghiệp xác định.

Cách học kỹ năng mới hiệu quả nhất chính là bắt tay vào làm công việc cần kỹ năng đó. Bạn có thể đăng ký thực tập, làm việc tại một công ty, hoặc tham gia các khóa học thực địa về một ngành cụ thể để nắm được các vấn đề thực tế trong ngành nghề đó.

Cơ hội công việc từ “tự động hoá” và trí tuệ nhân tạo

Trước khi xảy ra dịch Covid-19, tự động hoá vốn đã có khả năng đe dọa tới nguồn việc làm của nhiều lao động phổ thông. Trong hơn một năm qua, nhiều đợt giãn cách xã hội đã dẫn đến việc các công ty sử dụng robot thay thế các vị trí việc làm ngày càng nhiều hơn. Tín hiệu đáng mừng về một cuộc sống nhanh chóng, tiện nghi đi kèm với đòi hỏi rằng, đã đến lúc chúng ta cần “nâng cấp” bản thân để phù hợp với những thay đổi nhanh chóng của cuộc sống. Việc kết hợp công nghệ hài hoà với con người giúp tăng năng suất, hiệu quả công việc, từ đó mang đến lợi ích xứng đáng cho những người có chuyên môn cao.

Quang cảnh “Mitsubishi Electric e-F@ctory Lab”

Công ty TNHH Mitsubishi Electric Việt Nam tiên phong trong công nghệ nhà máy thông minh e-F@ctory. Hệ thống robot với trí tuệ nhân tạo giúp tiết kiệm thời gian lắp đặt robot vào dây chuyền sản xuất lớn tới 16 lần với độ chính xác cao.

Robot còn đảm bảo tính an toàn cho con người và cơ sở sản xuất. Ngoài ra, cánh tay robot mới với nhiều cải tiến trong công nghệ cảm biến và điều khiển còn được áp dụng trong các công đoạn từ đơn giản cho đến phức tạp như: lắp ráp, kiểm tra sản phẩm, theo dõi sản phẩm trên băng chuyền… đáp ứng nhu cầu về nhân lực trong nhà máy.

Robot Davinci đã có mặt tại Việt Nam (Ảnh: Vinmec)

Tháng 10/2017, bệnh viện Chợ Rẫy đã đưa robot Da Vinci (robot do Hoa Kỳ sản xuất và được đánh giá là hệ thống robot phẫu thuật hiện đại nhất tại thời điểm đó) vào phẫu thuật cho bệnh nhân mắc các bệnh ung thư.

Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, robot giúp cho việc dán nhãn và chuyển thông tin người bệnh có nhu cầu xét nghiệm nhanh chóng, giúp tiết kiệm thời gian và tránh sai sót thông tin; hệ thống tự động xét nghiệm cũng giúp rút ngắn một nửa thời gian chờ đợi cho bệnh nhân.

“Máy móc chỉ cạnh tranh với con người về năng lực thể chất, nhưng đồng thời lại tạo ra việc làm trí óc mới – những công việc đòi hỏi khả năng nhận thức.”

Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ 2 về mức độ ảnh hưởng của công nghệ và tự động hóa thay thế lao động. Mặc dù ảnh hưởng tới một nhóm đối tượng nhất định, nhưng tự động hoá giúp tăng năng suất, nhìn chung sẽ giúp tăng trưởng kinh tế, và xét trên tổng thể, như vậy sẽ tạo ra tác động tích cực đến lực lượng lao động. Vì thế, quan niệm về nghề nghiệp, ổn định nghề nghiệp thay đổi lớn: việc làm sẽ tăng mạnh đối với các nghề mang tính vận hành, chiến lược như kiến trúc sư, kỹ sư; giảm nhẹ trong lĩnh vực chế tạo, lắp ráp và giảm mạnh các việc làm hành chính văn phòng. Đồng thời, sự chuyển đổi sang tự động hoá cũng có ý nghĩa rằng, kỹ năng số là một trong những yêu cầu phải có và sẵn sàng được cập nhật trong tương lai.

Xu hướng “làm việc từ xa” trên toàn cầu

Hậu Covid-19, tác động rõ ràng nhất đến cách thức lao động chính là việc thích ứng với làm việc từ xa. Đo lường sự thích ứng mới này với hiệu suất lao động, một nghiên cứu trên khoảng 800 nghề nghiệp tại 8 quốc gia trọng điểm cho thấy khoảng 20 – 25% lực lượng lao động ở các nền kinh tế tiên tiến có thể làm việc tại nhà từ 3 – 5 ngày một tuần mà không làm giảm năng suất. Đồng thời, sự gia tăng các công việc từ xa nhiều hơn gấp 4 đến 5 lần so với thời điểm trước đại dịch. Sự thích nghi này có thể dẫn đến sự thay đổi lớn về địa lý làm việc, khi các cá nhân và công ty chuyển từ các thành phố lớn ra các vùng ngoại ô và các thành phố nhỏ. Làm việc từ xa sẽ trở thành xu hướng mới trong tương lai.

Làm việc tại nhà và những cuộc họp “ảo” đã trở thành điều quen thuộc từ sau dịch Covid.

Vì thế, một số công ty cũng có kế hoạch chuyển sang không gian làm việc linh hoạt hơn sau khi đã thích ứng tốt với làm việc từ xa trong thời kỳ đại dịch. Cuộc khảo sát với 278 giám đốc điều hành của McKinsey vào tháng 8 năm 2020 cho thấy trung bình, họ có kế hoạch giảm không gian văn phòng xuống 30%. Điều này dẫn tới việc giảm nhu cầu về nhà hàng và chuỗi bán lẻ ở trung tâm thành phố, nhu cầu được trải đều tới các vùng ngoại ô lân cận, thậm chí đòi hỏi ít hơn các cửa hàng vật lý, chúng được thay thế bằng sàn thương mại điện tử. Nhân sự cần thích nghi với sự thay đổi này, cần linh hoạt và sẵn sàng cho các kỹ năng mới, không gian làm việc mới.

Thương mại điện tử và các giao dịch ảo khác bùng nổ

Nhiều người phát hiện ra sự tiện lợi của thương mại điện tử và các hoạt động trực tuyến khác trong thời kỳ đại dịch. Vào năm 2020, thị phần thương mại điện tử đã tăng gấp 2 – 5 lần so với thời điểm trước dịch Covid. Khoảng 3/4 số người sử dụng các dịch vụ mua sắm online lần đầu tiên trong thời kỳ đại dịch nói rằng họ sẽ tiếp tục sử dụng chúng khi mọi thứ trở lại “bình thường”, theo khảo sát của McKinsey thực hiện trên toàn thế giới.

Việc mua sắm trên không gian số đòi hỏi nhiều nhân lực hơn trong các ngành nghề phục vụ chuỗi cung ứng (logistics). Tại Trung Quốc, việc làm trong lĩnh vực thương mại điện tử, giao hàng và mạng xã hội đã tăng hơn 5,1 triệu trong nửa đầu năm 2020.

Practo Technologies (Ấn Độ) với mô hình tư vấn sức khoẻ trực tuyến đã kết nối hơn 100.000 bác sĩ với 300 triệu người dùng.

Các loại giao dịch ảo khác như khám bệnh từ xa, ngân hàng trực tuyến và giải trí trực tuyến cũng đã thành công. Dịch vụ tư vấn sức khỏe trực tuyến thông qua Practo, một công ty telehealth ở Ấn Độ, đã tăng hơn 10 lần trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 11 năm 2020 . Những hoạt động ảo này có thể giảm nhẹ khi các thành phố mở cửa trở lại, nhưng vẫn cao hơn mức đã thấy trước đại dịch.

Đã đến lúc “Go global”

Nằm trong một lực lượng khổng lồ với sức cạnh tranh cao, nhờ Internet mà ai cũng có cơ hội ngang bằng nhau để hội nhập, tiếp cận với kiến thức mới. Làm việc từ xa khiến cơ hội nghề nghiệp được được trải rộng hơn, lực lượng lao động đa dạng hơn, ít bị ảnh hưởng bởi khoảng cách địa lý. Đón nhận những cơ hội này với một sự cởi mở, ta hiểu rằng, khả năng thích nghi và sáng tạo chính là chìa khoá để hòa nhập vào kỷ nguyên mới.