Đặc điểm cây hồi đặc trưng và bao quát nhất cho toàn thể họ hồi là hồi Lạng Sơn – nơi xuất thân cũng như trồng nhiều nhất loại sản vật quý này.
Tên gọi
Hoa hồi hay còn gọi là Đại hồi, Bát giác hương, Đại hồi hương, Hồi sao, Hồi 8 cánh, Mắc hồi (Tày), tai vị. Có danh pháp khoa học là Illicium verum, (Tiêng Trung là 八角, pinyin: bājiǎo, có nghĩa là “tám cánh”)
Thuộc họ Hồi – llliciaceae. Tên thương phẩm: Chinese star anise, Star anise, Anise oil.
Nhận diện đặc điểm cây hồi
Đặc điểm cây hồi dưới góc nhìn về hình thái: Hồi là một loại cây gỗ nhỏ, thường xanh, cao khoảng 8 – 15m đối với cây trưởng thành. Thân mọc thẳng, thân cây tròn, vỏ cây màu nâu xám. Cành non bụ bẫm, không có lớp vẩy, nhẵn nhụi, màu lục nhạt, khi phát triển có màu nâu xám.
Lá cây mọc cách xen kẽ nhau và mọc dày ở đầu cành, trông như mọc vòng, mỗi vòng thường có 3 – 5 lá. Phiến lá nguyên, dày, cứng nhưng giòn, nhẵn bóng có hình quả trứng nhưng thuôn dài hơn chút, kích thước dài 8 – 12 cm, rộng 3 – 4 cm, mặt trên có màu lục sẫm còn mặt dưới xanh nhạt. Gân lá có hình giống lông chim, gồm 9 – 12 đôi nhưng gân lá không nổi rõ lên bề mặt. Cuống lá dài khoảng 7 – 10 cm.
Hoa hồi thuộc dạng lưỡng tính, mọc đơn độc hoặc mọc từ 2 – 3 cái ở kẽ lá. Cuống hoa hơi to và ngắn, có màu xanh lục, mép màu hồng và rụng sau khi hoa nở. Cánh hoa thường có từ 15 – 20 cánh, hình bầu dục, cánh hoa thường nhỏ hơn các lá đài, mặt ngoài mỗi cánh hoa có màu trắng, mặt bên trong cánh có màu hồng thẫm và thẫm dần khi càng vào trong và giữa màu càng thẫm. Hoa mọc ở tháng 3 – 5, còn vụ quả là tháng 6 – 9.
Nhận diện đặc điểm cây hồi dễ nhất dựa vào hình dáng của quả hồi. Cụ thể, quả hồi (hay còn gọi là hoa hồi) có hình ngôi sao 6 – 8 – 13 đại, xếp tỏa tròn, có màu xanh mà người ta vẫn gọi là hoa hồi nhưng thực chất đây là quả hồi, khi quả chín chuyển sang màu nâu. Mỗi đại gồm 1 hạt, hạt có hình quả trứng nhưng hơi thuôn dài và dẹt, nhẵn và khi hạt chín hay già thì có màu nâu hoặc hung đỏ.
Đặc điểm sinh học của cây hồi
Hồi thích hợp với khí hậu của vùng đồi núi Đông Bắc Việt Nam đặc biệt là tỉnh Lạng Sơn và miền Nam Trung Quốc. Các vùng trồng hồi tập trung chủ yếu ở độ cao từ 200 – 300 – 400 – 600 m với nhiệt độ trung bình năm ở những vùng này rơi vào khoảng từ 18 – 22℃. Tổng lượng mưa trung bình năm thích hợp cho đặc điểm sinh trưởng và phát triển của cây hồi đạt từ 1.000 – 1.400 – 1.600 – 2.800 mm.
Hai vùng trồng hồi là Việt Nam và Trung Quốc đều nằm trong đới khí hậu nhiệt đới gió mùa, cộng với địa hình đồi núi nên chịu sự ảnh hưởng mạnh mẽ của gió mùa Đông Bắc, hằng năm có 4 tháng nhiệt độ thấp (13 – 15℃) và thường có sương muối.
Những năm gần đây, do chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, nên mùa đông có phần khắc nghiệt hơn trước, có những đợt không khí lạnh nhiệt độ xuống 4 – 7℃ ở vùng núi, thậm chí xuất hiện tuyết, ảnh hưởng tới sự sinh trưởng và phát triển của cây hồi.
Về phần đất, cây ưa lớp đất mặt dày, có độ phì nhiêu, dễ thoát nước, độ pH 5 – 8. Đặc biệt là loại đất felalit màu đỏ, nâu, vàng, phát triển trên sâ diệp thạch. Là loại cây ưa sáng, tuy nhiên giai đoạn cây non cần được che bóng bằng hệ thống giàn che.
Cây 5 – 6 tuổi có thể đạt tới chiều cao từ 9 – 10m. Chiều cao tăng trưởng của cây đạt từ 1,5 – 2m/ năm. Cây trồng hạt nếu được chăm sóc tốt có thể ra hoa vào giai đoạn từ 5 – 6 tuổi. Hạt nảy trồi 2 vụ 1 năm.
Đặc điểm cây hồi có chất lượng phụ thuộc vào thời vụ. Vụ hồi chính (vụ hồi mùa) thường rơi vào tháng 7 – 9, và 1 năm sau đó mới cho quả chín (tức 7 – 9 năm sau), ở vụ chính hồi cho năng suất và chất lượng quả rất cao.
Vụ chiêm rơi vào khoảng tháng 3 – 4 nhưng năng suất và chất lượng thấp vì chủ yếu là những quả non bị rụng, chưa phát triển đầy đủ ( gọi là hồi đinh, hồi chân chuột, hồi chân chó…).
Quả hồi (hoa hồi) 8 cánh được gọi là hồi loại A, từ 3 cánh trở lên gọi là loại B, còn dưới 2 cánh gọi là hồi loại C. Số lượng cánh càng nhiều thì công dụng và chất lượng của quả hồi càng tốt.
Đặc điểm cây hồi là đặc điểm hình dáng cũng như đặc điểm để cây có thể sinh trưởng, phát triển tốt. Đặc điểm này là đặc trưng của hồi vùng Lạng Sơn cũng như vùng núi phía Bắc Việt Nam và phía Nam Trung Quốc.