Ở xứ Bắc, người ta quen gọi cha là bố còn ở miền Nam, phương ngữ người dân vốn quen dùng là tiếng gọi ba. Thế nhưng ở ngay Hà Nội, có một ngôi làng mà lâu nay, người dân không hề gọi bố mà quen dùng tiếng ba, cha như người miền Nam vậy.

Phải gọi bố là cha

   Cho đến nay, làng Triều Khúc có lẽ là ngôi làng hiếm hoi của Hà Nội còn giữ được những nét làng giữa công cuộc đô thị hóa đang diễn ra khắp Thủ đô. Vẫn còn những con đường đất mòn vết dép, vẫn còn những cổng nhà rêu phong cổ kính mà phía trên còn ghi dấu đôi chữ Hán và những ngôi nhà ngói mũi ở bên trong vẫn trang hoàng hệt thời xa xưa.

Ảnh: Một góc làng Triều Khúc.

    Đấy là những vật thể còn nhìn thấy được, níu kéo con người ta nhớ về và giữ lấy những cái xa xưa đang dần m.ấ.t. Còn một thứ, là tiếng nói lại không hề phôi phai, vẫn đặc sệt những phương ngữ là cơ duyên bảo tồn tốt nhất cho làng cổ.

   Cụ C.a.i làng Triều Khúc hiện thời là Nguyễn Huy Oanh gật gù bảo rằng, cái tục lệ không được gọi bố là bố đã có từ lâu lắm rồi. Nó đã thành lệ, thành một thứ l.uật làng mà chỉ duy có ở đây. “Gọi bố là cha, là ba, là thầy thì thoải mái, đúng phép đúng mực, chứ không ai được gọi là bố cả. Gọi là bố tức đã ph.ạm lệ làng, là l.á.o, là bất kính”, cụ Oanh khẳng định.

Ảnh: Ngôi làng không tiếng gọi bố.

   Cho nên, từ đứa trẻ nhỏ khi mới bi bô tập nói, cha mẹ đã hướng con gọi cha. Còn thanh niên choai choai, kể cả đứa ng.ổ ng.á.o ra ngoài không biết sợ ai, về đến làng vẫn kh.ú.m n.ú.m “l.ạ.y cha con về”.

   Khách đến thăm hay lưu trú ở làng Triều Khúc đều phải nhập gia tùy tục. Nếu cố tình gọi dù chỉ một tiếng bố, họ sẽ lập tức bị người dân nhắc nhở và chỉnh sửa. Lâu dần, ai nấy đều quen với việc gọi cha bằng ba hoặc thầy. Còn với khách lần đầu đến, không biết lệ mà cứ hỏi “bố ông đâu” thì y như rằng, người ta sẽ nh.ăn mặt như sợ sệt một điều gì đó gh.ê g.ớ.m lắm.

Ảnh: Từ đầu đến cuối làng, những người con dù già hay trẻ nhất nhất gọi bố là cha.

Không gọi vì phải kiêng tên h.ú.y của Thành hoàng làng

   Tại ngôi làng cổ hơn 1.000 năm tuổi này, nếu đi tìm hiểu kĩ thì sẽ thấy đằng sau tiếng gọi ba giản đơn ấy là cả một câu chuyện rất dài.

   Làng Triều Khúc là nơi Phùng Hưng đặt đại bản doanh để đ.á.nh thành Tống Bình. Như thế là một vinh dự cho làng, cho nên ở nghi môn đình bây giờ vẫn còn đôi câu đối: An Nam tráng khí sơn hà tại/ Bình Bắc du linh thảo mộc chi. Tức là “Khí mạnh dựng trời Nam, núi sông còn mãi/ Oai th.iêng trừ g.i.ặ.c Bắc, cỏ cây còn ghi”.

Ảnh: Hội ở đình Triều Khúc

   Phùng Hưng đem quân tiến về Tống Bình. Vì tin tưởng theo sự lãnh đạo của ngài, dân làng đã di chuyển từ vùng đất khác lên theo, hỗ trợ b.inh l.ính đ.ánh gi.ặ.c. Cuộc kháng ch.iến của Phùng Hưng gi.ành thắng lợi, quân l.ính rời đi nhưng người dân vẫn còn ở lại, từ đó lập ra làng Triều Khúc ngày nay.

   Phùng Hưng vào thành Tống Bình dựng nền tự chủ, trị nước yên ổn được 7 năm thì m.ấ.t. Nhân dân như m.ấ.t cha, m.ấ.t mẹ. Thời xưa tục gọi Cha là Bố, Mẹ là Cái nên tôn hiệu ông là Bố Cái đại vương. Cũng từ đó, dân làng Triều Khúc dựng miếu th.ờ, tôn Phùng Hưng là Thành hoàng – người có công đ.á.nh tr.ận và khai sinh ra xóm làng.

Ảnh: Đoàn rước hội làng Triều Khúc

   Ông Nguyễn Hữu Vỵ, Chủ tịch UBND xã Tân Triều cũng là người Triều Khúc thì khẳng định: “Bố Cái đại vương là một trong những danh hiệu người Triều Khúc gọi đầu tiên. Và cũng từ khi ngài m.ấ.t, thì người làng tôi coi như cha như mẹ, bởi thế không ai được phép gọi bố mình là bố, cũng không ai được phép đặt tên con cái là Phùng hoặc Hưng”.

   Và hẳn nhiều người đã từng xem điệu múa “con đ.ĩ đ.ánh Bồng”, một điệu múa đầy c.ợ.t n.h.ả của những người đàn ông giả gái múa may lả lướt trong ngày lễ hội. Thì đây, điệu múa ấy phát xuất từ chính ngôi làng này và chính do Bố Cái đại vương sáng tạo ra. Ngày nay, điệu múa đặc biệt này hầu như chỉ xuất hiện trong những dịp t.ế lễ thành hoàng làng Phùng Hưng.

Ảnh: Điệu múa đặc biệt của ngôi làng cổ

   “Hơn 1000 năm nay, làng tôi đã theo cái lệ ấy. Tuy không thành hương ước b.ắ.t b.uộc, nhưng ai cũng ý thức về tập tục và là để tỏ tấm lòng kính tôn Bố Cái đại vương Phùng Hưng. Chúng tôi coi ngài như cha như mẹ mình vậy”, cụ Oanh nói.

   Người dân Triều Khúc tin rằng, việc giữ gìn thói quen gọi ba thay bố, lưu giữ điệu múa cổ truyền cũng là cách để họ giáo dục con trẻ tôn trọng ông cha, giữ vững đạo lý uống nước nhớ nguồn.

(Theo báo An Ninh Thủ Đô, Kênh 14)