Bùi Lan Hương: Vẽ nên bức tranh tuyệt mỹ từ dòng “nhạc ảo”

Có nhiều trường phái khác nhau trong sáng tạo. Có người thích viết về hiện thực, những gì xảy ra ngay trước mắt. Bùi Lan Hương thì khác. Cô viết nên những điều mơ mộng, vẽ ra những bức tranh tuyệt mỹ trong lòng người nghe, mang những hình dung huyễn mộng của họ bay thật xa.

Tìm hiểu về Bùi Lan Hương, người ta không thấy gì khác ngoài âm nhạc, và chân dung một nghệ sĩ có tính cách chân thật, giản dị. Sự xuất hiện của cô là một làn gió mới trong thị trường nhạc Việt, với thể loại dream pop ma mị, ngọt ngào và đầy hoang dại. Khó khăn trong việc chinh phục người nghe về một thể loại mới, Bùi Lan Hương đã làm nghệ thuật cực kỳ nghiêm túc và cho ra album dream pop đầu tay “Thiên thần sa ngã” (2018) gồm 10 ca khúc do cô tự sáng tác. Cùng năm đó, Bùi Lan Hương đã thành công khi đưa chất giọng ma mị vào nhạc phim, ca khúc “Ngày chưa giông bão” trở thành cú hit khiến nhiều người mê mẩn.

Đi theo sự duy mỹ, khán giả đến với Bùi Lan Hương để được nghe chất nhạc mê hồn và xem những hình ảnh đầy duy mỹ. Cô đi từ cảm xúc hoang dại, mãnh liệt trong bài “Sa Ngã” tới sự u uẩn, da diết của nàng Mị Châu trong “Mặt Trăng”. Tâm sự về việc sáng tạo nghệ thuật, Bùi Lan Hương chân thành trả lời, “Nghệ sĩ cũng như mọi người thôi. Cũng làm việc, thay vì 8 tiếng ngồi văn phòng thì nghệ sĩ cũng làm việc có khi hơn 8 tiếng để làm nhạc, thu âm, tập luyện… giống như mọi người.”

Cuộc trò chuyện được diễn ra trực tuyến vì cả nước đang trong thời gian giãn cách xã hội. Giãn cách xã hội gây ra nhiều xáo trộn. Chuyện ngồi cà phê ngắm người qua lại hay đi dạo, mua vài món đồ nhỏ nay bỗng trở nên xa xỉ. Đối với Bùi Lan Hương, thời gian này khiến cô nhìn ra những điều nhỏ nhặt thường ngày như thế hoá ra thật hay ho. Càng lắng nghe Hương chia sẻ, người ta càng cảm thấy niềm đam mê nghệ thuật trong cô, với những nỗ lực đem một thế giới “mơ, ảo” đầy cảm xúc vào trong âm nhạc.

Bùi Lan Hương thường muốn sáng tạo nhất vào thời điểm nào trong ngày?

Hương sẽ sáng tạo khi mình cảm thấy thật khỏe khoắn.

Hương luôn lắng nghe cơ thể mình của mình. Khi có ý tưởng, mình sẽ viết nó ra trong 10-15 phút. Sau đó, Hương sẽ tìm thời gian mà mình có thể liên tục làm việc 8 tiếng mà không mệt, và làm liên tục cho tới khi hoàn thành tất cả. Không phải mình có ý tưởng rồi làm việc ngay lúc đó, rồi ngắt quãng 3-4 tiếng. Nếu ngắt mạch sáng tạo đó thì khi trở lại công việc, gần như bị mất cái “mood” đó đi.

Có khi, 2h đêm thích gì đó quá, bạn lao vào đàn ngay để làm việc. Một vài lần thì được, nhưng nếu bạn xác định làm việc chuyên nghiệp, lâu dài và nhiều năm, 5 -10 năm thì bạn không thể mãi mãi như thế. Bạn nên có kế hoạch riêng cụ thể, khoa học cho mình để làm nghệ thuật và sáng tạo, hơn là “tôi có mood thì tôi làm”.

Bạn có thể kể những bước ngoặt lớn nhất trong sự nghiệp âm nhạc của Bùi Lan Hương?

Bước ngoặt đầu tiên là khi nhạc sĩ Huy Tuấn mời mình về nước, tham gia phim Glee Việt Nam. Trước đó, mình không có ý định vào showbiz mà từng muốn làm cô giáo dạy nhạc và mở một quán nhạc Jazz cho riêng mình.

Dường như sự kiện này dẫn tới sự kiện khác. Glee bị “lố” thời gian quay phim, mình phải bảo lưu một năm học tại Singapore. Cùng năm đó, một người bạn đã đăng ký cho Hương tham gia chương trình “Sing my song”. Mình đã có những sáng tác đầu tiên nên cũng tham gia mà không nghĩ nhiều.

Sau những hiệu ứng đầu tiên từ “Sing my Song”, mọi người đã biết có một Bùi Lan Hương như thế, hát dòng nhạc dream pop như thế. Sau chương trình, mình cho ra mắt album “Thiên thần sa ngã”. Có lẽ vì mọi người nghe giọng của Hương đặc biệt hợp với phim, mình đã được mời tham gia rất nhiều dự án hát nhạc phim.

Tất cả những điều nhỏ đó đã đưa mình đến ngày hôm nay.

Gần đây, “Tình yêu màu nắng” (jazz version) được Bùi Lan Hương thể hiện trong “Glee” bỗng “hot” trở lại

“Hương thích biểu diễn, còn sáng tác và sản xuất là vai trò tới sau.”

Bùi Lan Hương là một nghệ sĩ rất đa năng. Hương vừa điêu luyện, quyến rũ và ma mị trong giọng hát, vừa tham gia sáng tác và sản xuất âm nhạc cũng rất cuốn người nghe. Vậy, bạn muốn được nhìn nhận dưới vai trò nào trong âm nhạc?

Đầu tiên, Hương thích là người biểu diễn – một ca sĩ trước. Việc sáng tác, sản xuất là vai trò tới sau.

Sự thật là, mọi người chưa thích lắm khi viết cho dòng dreampop, nên Hương đã tự sáng tác để có đủ ca khúc khi trình diễn. Hương vừa thích, nhưng cũng “buộc” phải sáng tạo. Nếu có ai viết nhạc cho Hương, mình thấy hay thì mình sẽ hát. Hương rất cởi mở trong việc đó, càng nhiều ca khúc hay càng tốt.

Hơn nữa, nghệ sĩ bây giờ được yêu cầu khác ngày xưa. Nghệ sĩ ngày xưa chỉ cần hát thôi. Nghệ sĩ mới bây giờ không thể như thế, họ phải hiểu thấu đáo tất cả quy trình về sản xuất âm nhạc: tự sáng tác, phối khí… Làm hay là một câu chuyện khác, nhưng phải hiểu và làm. Bây giờ, nghệ sĩ không thể phó mặc sản phẩm cho người khác. Mình tự làm hoặc kết hợp cùng làm, nhưng mình phải hiểu biết ý tưởng, phối khí, sản xuất hay hình ảnh. Nếu không, bạn sẽ trở nên lạc hậu, cũ kỹ trên thị trường.

Theo chị, từ đâu có sự thay đổi đó tại Việt Nam, rằng nghệ sĩ cần nắm nhiều kĩ năng chứ không chỉ tập trung hát?

Trên thế giới, nghệ sĩ đa kỹ năng là việc hiển nhiên rồi. Mình học nhạc ở nước ngoài, tất cả bạn bè trong ngành nhạc của Hương đều vững vàng mọi kỹ năng, dù có thể không trở thành producer, kỹ sư âm thanh,… Bởi vì trong môi trường đại học ở nước ngoài có dạy điều đó. Đại học ngành nhạc ở Việt Nam không dạy những kỹ năng này, Hương nghĩ đó là lỗ hổng của giáo dục âm nhạc tại Việt Nam.

Nắm được những kỹ năng nhỏ đó, Hương hiểu mình đang làm gì, muốn âm thanh hay hiệu ứng thế nào khi vào phòng thu. Khi biết chính xác mình muốn gì, sẽ dễ dàng giao tiếp hơn với mọi người hơn là đưa ra góp ý chung chung.

Hương hy vọng trường nhạc ở Việt Nam sẽ sớm cập nhật những kỹ năng này, giáo dục một cách chuyên sâu hơn.

“Để trở thành nghệ sĩ chuyên nghiệp, chắc là không giống như các bộ phim Hollywood đâu. Làm ‘nghệ sĩ’ cần sự khắt khe hơn là ‘thích gì làm nấy’.”
Bùi Lan Hương – Một chất nhạc mênh mang, bay bay ngoài thực tại

Một hình dung ngay trong đầu về chất nhạc Bùi Lan Hương, nó sẽ mang hình dáng gì?

Hương thường hình dung bản thân như một cô gái rất mềm mại, có mái tóc dài bay bay, đứng trước một mặt hồ phẳng lặng. Dưới buổi chiều nắng xiên, sương trải dài ở mặt hồ và những ngọn cỏ đang lay. Mình đứng đó, cảm nhận bản thân đang hòa cùng thiên nhiên. Mang những suy nghĩ riêng, mình cứ thế để trí tưởng tượng thật bay, bay xa…

Hương muốn âm nhạc thật mềm mại, thêm đôi chút huyền bí.

Có vẻ thể loại dream pop Bùi Lan Hương đang theo đuổi mang một chất liệu ma mị, lạ lẫm, khác biệt hẳn so với các dòng nhạc khác trên thị trường?

Về mặt cảm giác, sự khác biệt dream pop đem lại đến từ việc tạo không gian. Dreampop sẽ đưa bạn vào không gian khác, dường như không hợp với thực tại mà giống một cơn mơ, một thế giới khác. Ví dụ như guitar acoustic thường mang cảm giác rất chill, thực tại và thủ thỉ. Hương gọi cảm giác đó là “quán cà phê góc phố”.

Nhạc Bùi Lan Hương sẽ không bao giờ là “quán cà phê góc phố”, mà sẽ là một cơn mơ. Khi ấy, bạn có thể để tâm hồn bay bổng trong thế giới tưởng tượng. Sự khác biệt dream pop mang lại chính là việc tạo không gian.

Về mặt kỹ thuật, dream pop chỉ “khác”, chứ không khó hơn các dòng nhạc khác. Như đã nói, nó cần nhiều âm thanh tạo không gian, âm thanh điện tử hay kỹ thuật mixing mastering khác nhau.

Sự khác biệt của dream pop mang tính thời đại vì là sự khác biệt dựa trên chất liệu điện tử. Giờ đây, nhạc điện tử trên thế giới có nhiều khám phá mới, liên tục, tiếp diễn từ những năm 80 đến nay. Bạn có thể nghe The Weeknd, Ariana Grande hay Selena Gomez… là dòng pop, dance điện tử. Hay Dua Lipa đã mang chất disco house về thời nay, đó cũng là nhạc điện tử.

Chị có thể chia sẻ thêm về chất liệu âm thanh tạo nên “không gian” trong dream pop không?

Khi phối khí, mình cần âm thanh riêng biệt để tạo không gian. Tuyến giai điệu của dreampop cũng khác biệt, đặc thù. Có nhiều yếu tố khác nhau để ra được chất dreampop.

Âm thanh thu sâu trong lòng biển, dưới mặt biển cả trăm nghìn mét,

Âm thanh trong không gian vũ trụ,

Âm thanh gió vút qua những ngọn đồi,…

Đó là những âm thanh hiếm gặp trong đời sống, không phải âm thanh hàng ngày như tiếng bát đũa hay tiếng còi xe,… Mỗi âm thanh được chỉnh sửa, sáng tạo thêm ra cả trăm thứ tiếng khác nhau. Hoặc những nghệ sĩ điện tử cũng đang sáng tạo ra nhiều âm thanh mới. Khi mang những âm thanh đó vào bản nhạc, âm nhạc sẽ hơi vô thực, đưa bạn đi vào một thế giới khác hơn là ở trong thực tại.

“Nhạc Bùi Lan Hương không bao giờ là ‘quán cà phê góc phố’, mà sẽ là một cơn mơ.”

Khi kết hợp với các nghệ sĩ khác, Hương sẽ thể hiện chất riêng như thế nào? Dream pop có phải thể loại Hương sẽ gắn bó lâu dài không?

Với các dự án kết hợp thì Hương rất cởi mở về thể loại. Còn trong các dự án cá nhân, Hương không muốn chỉ hát dreampop, nhưng sẽ mang đậm màu sắc dreampop – đó là màu sắc riêng, “signature” riêng của Bùi Lan Hương.

“Ngày mai em sẽ là ký ức” là một câu chuyện khác. Khi sáng tạo, bạn không thể biết ngày mai mình sẽ làm gì. Bỗng dưng, Hương ngồi vào đàn, hát và cho ra một bản nhạc thuần pop-ballad. Mình không muốn bỏ bài hát đó đi, vì bài hát chưa đủ tính chất dreampop. Nên mình quyết định phát hành dưới dạng single, lâu lâu gửi tặng các fans.

Với những người producer làm việc cùng Hương từ lâu, họ biết rằng kể cả một bài pop bình thường, làm với Bùi Lan Hương sẽ mang một màu sắc khác, không giống bất kỳ nghệ sĩ pop nào. Bài hát “Ngày mai em sẽ là ký ức” vì thế không nặng màu dreampop như album “Thiên thần sa ngã”, nhưng cũng sẽ đem lại chút gì bay bay, mênh mang của Bùi Lan Hương.

Vẻ mênh mang, huyền ảo được Bùi Lan Hương thể hiện trong bản pop-ballad “Ngày mai em sẽ là ký ức”

Điều gì có thể trở thành chủ đề, cảm hứng âm nhạc cho Bùi Lan Hương?

Mình lấy cảm hứng từ chính mình và từ bên ngoài: bạn bè, phim kịch, sách báo. Cuộc sống dao động thế nào thì mình cảm nhận và viết như thế ấy. Nếu không có cảm nhận, Hương sẽ không cứ thế mà viết bừa.

Trong tác phẩm của Hương, mình đề cao nhất tính mỹ thuật, tính đẹp đẽ và sự tượng hình trong lời hát.

Tính hình ảnh trong lời hát được Bùi Lan Hương kể ra như thế nào?

Hương rất đề cao tính hình ảnh. Khi những câu hát được cất lên sẽ giống như một bức tranh đang dần nảy nở trong đầu bạn, mỗi người được “bay” trong một vùng tưởng tượng khác nhau. Bởi vì mỗi người có một cảm nhận hình ảnh khác nhau, những khuôn hình giấc mơ khác nhau.

Nhiều nhạc sĩ có cách viết lời rất trực diện, sát với đời thực như, “em ghét anh, chia tay đừng gặp lại…”. Người nghe có thể hiểu ngay ở tầng nghĩa đen. Trong khi đó, Hương thích viết nên “hình ảnh”, vẽ nên bức tranh tạo nhiều tưởng tượng. Hương muốn mọi người cảm nhận hơn là nghĩ về câu chuyện rõ ràng.

Đó là những trường phái khác nhau trong sáng tạo. Có người thích viết về hiện thực, những gì xảy ra ngay trước mắt rất “đời sống”. Có những người thích viết về những điều mơ mộng, kích thích trí tưởng tượng bay xa.

“Đưa em đi rong chơi những bến bờ xa lạ

Về bầu trời xa vắng chỉ còn mỗi chúng mình say mê cùng hoang dại..”

– “Mê muội” (album Thiên thần sa ngã) –

Có lẽ sau khi bật câu hát đó lên, bạn sẽ biết đó chính là dreampop, mang những gì đặc trưng nhất của dream pop.

Thành công của một bài hát

Theo Hương, điều gì đánh giá thành công của một bài hát? Hương có phải chú ý đến lượng view không?

Lượng view là kênh đo tốt cho một bài hát, nhưng không nên hoàn toàn phụ thuộc vào nó. Mình nên đối chiếu lượng view trên số lượng người yêu thích dòng nhạc đó trên thị trường. Không thể so sánh một bài hát Bolero chục triệu view với một bản nhạc cổ điển vài trăm nghìn view rồi đưa ra kết luận. Hoặc xu hướng bây giờ, mọi người thích nghe rap hơn, nhạc rap sẽ có lượng view lớn hơn, gấp nhiều lần so với 3, 4 năm về trước. Mình cũng theo dõi số lượt xem lại trên YouTube, nếu nhiều người xem đi xem lại một bài hát thì đó là sự thành công.

Với riêng Hương, bài “Mặt Trăng” đã là một thành công dù chưa có điểm mốc về view. Những người đến với bài “Mặt Trăng” đều viết những chia sẻ rất dài, đồng cảm với câu chuyện. Họ yêu thích, có cái nhìn ở khía cạnh khác với nhân vật Mị Châu. Mình cảm thấy vui vì điều đó.

Đối với một nghệ sĩ, thời kỳ giãn cách như thế này là thách thức hay cơ hội? Bạn đã nhận được điều gì trong khoảng thời gian này?

Những lần cách ly trước, Hương thấy đây là cơ hội tuyệt vời vì bình thường, mình rất bận. Nhiều khi mình không kịp nghĩ bản thân đang làm gì. Khi đó, mình tham gia khá nhiều khoá học online, rồi còn tập ghi ta mà đau tay quá chưa tập được. (cười)

Tới lần cách ly này, mình bị bối rối và chán. Cái gì muốn học, mình đã học suốt từ năm ngoái đến nay rồi. Nếu chỉ có một vài tháng chững lại để suy nghĩ, sắp xếp lại cuộc sống của mình thì cũng tốt, nhưng lần này bị cách ly 3 tháng trời ròng rã. Hương muốn xốc lại tinh thần để làm nhạc, sáng tác. Bạn nghĩ xem, nếu bị nhốt 3 tháng liền thì bỗng dưng cuộc sống bị đảo lộn. Tưởng có nhiều thời gian nhưng lại không làm được nhiều. Hương thấy nếu chúng ta xa rời xã hội, xa những điều thông thường thì chúng ta sẽ ít động lực hơn để sáng tạo, làm việc và tiến lên.

Bùi Lan Hương có thể chia sẻ với khán giả về dự án trong tương lai không?

Mong ước lớn nhất của Hương là sẽ ra được album thứ 2, hiện đang trong giai đoạn sản xuất rồi. Bật mí là Hương sẽ kết hợp với chillstep, chill house, tạo cảm giác bay bổng, bắt tai và nhiều năng lượng hơn. Ngoài ra, album này vẫn mang đậm chất dreampop.

Có thể cuối năm nay, một bộ phim điện ảnh mà Hương đóng sẽ được ra mắt. Cũng mang một phần chuyên môn lên màn ảnh, Hương sẽ đóng vai một nữ danh ca. Khi mình chọn tham gia vào điện ảnh, mình đã suy nghĩ rất kỹ càng. Hi vọng nhân vật của mình sẽ hay. Bộ phim rất đẹp về cả nội dung lẫn hình ảnh, hứa hẹn là một bộ phim lớn của năm.

Đó là hai mốc chính mà Hương mong đợi từ cuối năm nay tới nửa đầu năm sau. Ngoài ra là các dự án kết hợp nhỏ, Hương viết nhạc phim và viết nhạc phim truyền hình.

Cảm ơn Bùi Lan Hương về cuộc trò chuyện thú vị.